Αρτηριακή Πίεση: 40 ερωτήσεις-απαντήσεις

Τι είναι η αρτηριακή πίεση;

Η αρτηριακή πίεση αποτελεί αναγκαία συνθήκη για τη διατήρησή μας στη ζωή. Ακολουθώντας τους νόμους της μηχανικής των ρευστών, είναι η αιτία που το αίμα μας μετακινείται σε κάθε παλμό από περιοχές υψηλής πίεσης (αριστερά κοιλία της καρδιάς και αορτή) προς τα περιφερικά αγγεία των οργάνων μας, για να τροφοδοτηθούν με οξυγόνο και άλλα θρεπτικά συστατικά.  Το πρόβλημα ξεκινά όταν οι τιμές της αρτηριακής μας πίεσης ξεπεράσουν τα φυσιολογικά όρια: τότε μιλάμε για αρτηριακή υπέρταση.

Τι είναι η συστολική και η διαστολική πίεση;

Κάθε φορά που η καρδιά συστέλλεται, το αίμα που έχει συσσωρευθεί μέσα της εξωθείται στις μεγάλες αρτηρίες. Η πίεση που ασκεί το αίμα στο τοίχωμα των αρτηριών κατά την φάση αυτή, ονομάζεται συστολική. Ανάμεσα στις συστολές της καρδιάς, τα τοιχώματά της χαλαρώνουν για να υποδεχθούν νέο αίμα. Η πίεση που ασκείται τότε στα τοιχώματα των αρτηριών, ονομάζεται διαστολική.

Ποια η διακύμανση της αρτηριακής πίεσης μέσα στο 24ωρο;

Η πίεση αυξομειώνεται μέσα στην ημέρα, ανάλογα με τις δραστηριότητές μας. Κατά τη διάρκεια άσκησης ή σε ψυχολογικό στρες, η πίεση αυξάνει, ενώ όταν χαλαρώνουμε και ξεκουραζόμαστε, μειώνεται. Επίσης, η πίεση αλλάζει ανάλογα με τη στάση του σώματος. Τέλος, είναι πιο αυξημένη το πρώτο διάστημα μετά το ξύπνημα, ενώ σταθεροποιείται κατά τη διάρκεια της ημέρας και εμφανίζει μία πτώση τις βραδυνές ώρες. Στον ύπνο, η πίεση και οι σφύξεις φυσιολογικά μειώνονται (φαινόμενο dipping). Μελέτες έχουν αποδείξει πως υπερτασικοί που δεν εμφανίζουν αυτό το φαινόμενο (non-dippers) έχουν κάπως υψηλότερο καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Αλλάζει η αρτηριακή πίεση τις εποχές του χρόνου;

Ως γενικός κανόνας, ισχύει πως η πίεση είναι υψηλότερη τους χειμερινούς μήνες και πέφτει με την άνοδο της θερμοκρασία τους καλοκαιρινούς. Έτσι, μπορεί να απαιτηθεί για κάποιους υπερτασικούς, συνήθως ηλικιωμένους, που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή, να γίνει τις πολύ ζεστές ημέρες πρόσκαιρη μείωση της δόσης από τον γιατρό.

Ποια τα όρια της συστολικής και διαστολικής πίεσης και πότε έχουμε υπέρταση;

Αρτηριακή υπέρταση ξεπεραστούν τα όρια, δηλαδή όταν:

• Η συστολική πίεση υπερβεί τα 140 mmHg
• Η διαστολική πίεση υπερβεί τα 90 mmHg
• Και οι δύο ξεπεράσουν τα παραπάνω όρια.

Όταν η συστολική πίεση είναι μικρότερη των 120 και η διαστολική μικρότερη από 80 mmHg, τότε βρισκόμαστε σε ιδανικά επίπεδα.

Να σημειωθεί πως τα παραπάνω όρια είναι χαμηλότερα (130/80 mmHg), για όσους  πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη ή νεφρική δυσλειτουργία.

Προσοχή: Τα παραπάνω όρια αφορούν ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΙΑΤΡΕΙΟ. Οι μετρήσεις στο σπίτι έχουν χαμηλότερα όρια: παρότι δεν υπάρχει ακόμη ομοφωνία διεθνώς για τα όρια στο σπίτι, πολλοί ειδικοί θεωρούν λογικό το 135/85 mmHg, μια και στο σπίτι δεν υπάρχει το φαινόμενο της «λευκής μπλούζας». Τέλος, τα παραπάνω όρια αφορούν ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΕΝΗΛΙΚΟΥΣ. Στα παιδιά και τους εφήβους υπάρχουν όρια, που καθορίζονται από πολλαπλούς παράγοντες (περισσότερες διευκρινίσεις θα βρείτε στη σχετική απάντηση).

Πόσο συχνή είναι η υπέρταση;

Είναι εξαιρετικά συχνή: Περίπου το 25% των ενηλίκων στις δυτικές κοινωνίες είναι υπερτασικοί. Στη χώρα μας, υπολογίζεται πως αρτηριακή υπέρταση έχουν 2.000.000-2.500.000 Έλληνες, ενώ περίπου το 40% των υπερτασικών δεν το γνωρίζει!

Με την πρόοδο της ηλικίας, αυξάνεται και το ενδεχόμενο εμφάνισης υπέρτασης. Μετά την ηλικία των 65 χρονών, ένας στους δύο είναι υπερτασικός.

Από τι προκαλείται η υπέρταση;

Στη συντριπτική πλειοψηφία των υπερτασικών (περίπου 95%), δε γνωρίζουμε την αιτία. Έτσι χαρακτηρίζουμε την υπέρταση αυτή «ιδιοπαθή». Σ΄ αυτήν εμπλέκονται μία σειρά παραγόντων, όπως η κληρονομικότητα (γονείς με υπέρταση), το αυξημένο σωματικό βάρος, η υπερβολική πρόσληψη άλατος και η καθιστική ζωή.

Στο υπόλοιπο 5% των υπερτασικών, υπάρχει συγκεκριμένο παθολογικό πρόβλημα (νεφροπάθεια, νόσοι των επινεφριδίων, στένωση νεφρικών αρτηριών, άπνοια ύπνου), που αποτελεί την αιτία της υπέρτασης. Τότε μιλάμε για «δευτεροπαθή» υπέρταση.

Από τι κινδυνεύει κάποιος που έχει αρτηριακή υπέρταση;

Θα ασχολούμασταν με τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης μόνο εγκυκλοπαιδικά και περιστασιακά, εάν η ύπαρξή της δεν είχε αποδεδειγμένα συσχετιστεί με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Πιο συγκεκριμένα, οι υπερτασικοί που δε λαμβάνουν αγωγή, διατρέχουν:

• 7 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου
• 3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφράγματος μυοκαρδίου
• 6 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για εμφάνιση καρδιακής ανεπάρκειας
• 3 φορές για αορτικά ανευρύσματα και αρτηριοπάθεια των κάτω άκρων.

Ο καρδιαγγειακός κίνδυνος εξαρτάται μόνο από την υπέρταση;

Σαφώς και όχι. Η υπέρταση όμως είναι μία σημαντική συνιστώσα. Άλλοι παράγοντες, όπως η αυξημένη χοληστερίνη (ιδίως το LDL κλάσμα της), ο σακχαρώδης διαβήτης, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, το φύλο και η ηλικία, παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο.

Η προσπάθειά μας εστιάζεται στο να αντιμετωπίσουμε τους τροποποιήσιμους παράγοντες, με τη ρύθμιση πίεσης, σακχάρου και χοληστερίνης, τη διακοπή του καπνίσματος και την απώλεια βάρους, την άσκηση και την υγιεινή διατροφή. Διότι είναι δυνατόν με τη συνεργασία γιατρού και ασθενούς, ο καρδιαγγειακός κίνδυνος να περιοριστεί σημαντικά.

Τι είναι η «υπέρταση λευκής μπλούζας»;

Είναι φαινόμενο που παρουσιάζεται σε κάποιους εξεταζόμενους, οι οποίοι στο ιατρείο έχουν τιμές αρτηριακής πίεσης >140/90 mmHg, παράλληλα όμως έχουν φυσιολογικές μετρήσεις εκτός ιατρείου (δηλαδή με αξιόπιστο πιεσόμετρο στο σπίτι ή με συσκευή 24ωρης καταγραφής).

Η «υπέρταση λευκής μπλούζας» (ο αγγλικός όρος είναι “white coat”, ενώ το φαινόμενο αποδίδεται ορθότερα με τον όρο «μεμονωμένη υπέρταση ιατρείου»), δεν είναι τόσο επικίνδυνη, όσο η συνηθισμένη υπέρταση. Για την επιβεβαίωση της διάγνωσης  απαιτείται συνήθως 24ωρη καταγραφή.

Η κατάσταση αυτή, που εκτιμάται πως αφορά περίπου το 15% των υπερτασικών, απαιτεί παρακολούθηση (συνήθως 1-2 φορές το χρόνο).

Τι είναι η «συγκαλυμμένη» υπέρταση;

Είναι το αντίστροφο φαινόμενο της «υπέρτασης λευκής μπλούζας»: εδώ η πίεση είναι φυσιολογική στο ιατρείο και παθολογική εκτός ιατρείου. Ο αντίστοιχος αγγλικός όρος είναι “masked hypertension”. Για την ανίχνευσή της, απαιτούνται και εδώ μετρήσεις εκτός ιατρείου. Η διάγνωση συνήθως επιβεβαιώνεται με την 24ωρη καταγραφή.

Αφορά περίπου το 10% των υπερτασικών και αποτελεί έναν «ύπουλο εχθρό», καθώς η διάγνωση διαλάθει της προσοχής των γιατρών που χρησιμοποιούν για τη διάγνωση της υπέρτασης αποκλειστικά μετρήσεις στο ιατρείο.

Έτσι σε κάποιες περιπτώσεις η διάγνωση μπορεί να γίνει αργά, όταν πια υπάρχουν βλάβες σε όργανα-στόχους.

Τι είναι η «νευροπίεση»;

Η «νευροπίεση» είναι μία εξαιρετικά παρεξηγημένη έννοια, ακόμη και μεταξύ των γιατρών! Σε συνθήκες ψυχολογικής καταπόνησης, είναι απολύτως φυσιολογικό η πίεση να είναι αυξημένη. Ωστόσο, δεν υπάρχει επιστημονικά αποδεκτή διάγνωση με τον όρο «νευροπίεση», που να χαρακτηρίζει πραγματικά υπερταστικά άτομα. Έτσι, ο όρος δεν πρέπει να χρησιμοποιείται.

Για τον αποκλεισμό εσφαλμένης διάγνωσης, οι μετρήσεις γίνονται σε σε ιατρείο και σπίτι, σε συνθήκες ηρεμίας, ενώ κάποιες φορές είναι απαραίτητη και η 24ωρη καταγραφή αρτηριακής πιέσεως.

Για τους παραπάνω λόγους, τα ηρεμιστικά φάρμακα δεν έχουν θέση στη θεραπευτική αντιμετώπιση της υπέρτασης.

Πόσες επισκέψεις χρειάζονται για να διαπιστωθεί εάν κάποιος έχει αυξημένη αρτηριακή πίεση;

Συνήθως απαιτούνται 3 επισκέψεις στο ιατρείο και μετρήσεις εκτός ιατρείου (συνήθως διάρκειας 7 ημερών), για να τεθεί με ασφάλεια η διάγνωση.

Μία μόνο επίσκεψη ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ για να τεθεί η διάγνωση με σιγουριά. Σε κάθε επίσκεψη, ο γιατρός πρέπει να μετρά την πίεση, έπειτα από διάστημα ανάπαυσης, συνολικά 3 φορές.

Μπορεί να διαφέρει η πίεσή μας από το ένα χέρι στο άλλο;

Φυσιολογικά διαφέρει λίγο (συνήθως έως 10 mmHg), λόγω ανατομικών διαφορών. Εάν διαπιστωθεί σταθερά μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των δύο χεριών, μπορεί να απαιτηθεί περαιτέρω έλεγχος.

Χρειάζεται όμως προσοχή: για να διαπιστώσει κανείς μία τέτοια διαφορά, πρέπει να μετρά και στα δύο μπράτσα ταυτόχρονα. Οι διαδοχικές μετρήσεις (πρώτα το ένα χέρι και μετά το άλλο) δεν είναι το ίδιο αξιόπιστες, γιατί η πίεση μεταβάλλεται διαρκώς.

Υπάρχουν παιδιά και έφηβοι με υπέρταση;

Σήμερα γνωρίζουμε πως οι περιπτώσεις ανηλίκων με αυξημένη πίεση δεν είναι τόσο σπάνιες. Εκτιμάται πως αφορά το 1-2% των παιδιών. Η συχνότητα μάλιστα της υπέρτασης στις ηλικιακές αυτές ομάδες, αυξάνεται σταθερά, κυρίως λόγω της παιδικής παχυσαρκίας και του καθιστικού τρόπου ζωής.

Στα μικρότερα παιδιά, απαιτείται προσεκτικός έλεγχος για ύπαρξη δευτεροπαθούς υπέρτασης, στους εφήβους όμως πρόκειται συχνότερα για ιδιοπαθή υπέρταση, που πολλές φορές γίνεται αντιληπτή ακόμη και μετά από δεκαετίες. Σημαντικό ρόλο παίζει και η κληρονομικότητα (αν κάποιος ή και οι δύο γονείς έχουν υπέρταση).

Τα όρια της πίεσης στα παιδιά εξαρτάται από την ηλικία, το φύλο και το ύψος τους και η διάγνωση της υπέρτασης απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις και εμπειρία.

Πηγές:  Stergiou GS, Kollias A, Giovas PP, Papagiannis J, Roussias LG. "Ambulatory arterial stiffness index, pulse pressure and pulse wave velocity in children and adolescents” Hypertens Res. 2010 Sep 30.           Stergiou GS, Nasothimiou EG, Giovas PP, Rarra VC. “Long-term reproducibility of home vs. office blood pressure in children and adolescents: the Arsakeion school study” Hypertens Res. 2009 Apr;32(4):311-5.            Stergiou GS, Nasothimiou E, Giovas P, Kapoyiannis A, Vazeou A. “Diagnosis of hypertension in children and adolescents based on home versus ambulatory blood pressure monitoring” J Hypertens. 2008 Aug;26(8):1556-62.          Stergiou GS, Christodoulakis G, Giovas P, Lourida P, Alamara C, Roussias LG. “Home blood pressure monitoring in children: how many measurements are needed?” Am J Hypertens. 2008 Jun;21(6):633-8.

Η πίεση έχει συμπτώματα;

Κατά κανόνα όχι! Γι΄ αυτό και αποτελεί ύπουλο εχθρό. Η ευρέως διαδεδομένη άποψη πως η υπέρταση έχει ως συμπτώματα τον πονοκέφαλο, τη ζάλη ή τη ρινορραγία, δεν έχει επιστημονική βάση.

Αν δε γίνονται μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης στα πλαίσια προληπτικού ελέγχου, η υπέρταση γίνεται κατά κανόνα αντιληπτή, όταν πια εμφανιστούν συμπτώματα από βλάβες στα όργανα στόχους.

Τι σημαίνει βλάβη οργάνων-στόχων;

«Όργανα-στόχοι» της υπέρτασης είναι η καρδιά, οι νεφροί, οι αρτηρίες και οι οφθαλμοί.

Για να διαπιστωθεί αν υπάρχει βλάβη σε αυτούς τους στόχους, ο γιατρός σας θα ζητήσει υπερηχογράφημα (triplex) καρδιάς, για να απεικονιστεί πιθανή υπερτροφία, υπερηχογράφημα νεφρών, καρωτίδων, έλεγχο για λεύκωμα στα ούρα, οφθαλμολογική εξέταση ή πιο εξειδικευμένες εξετάσεις (κατά περίπτωση).

Η ύπαρξη βλάβης σε «όργανα-στόχους» επιβάλλει πιο στενή παρακολούθηση και προσεκτικά επιλεγμένη αγωγή. Με τον τρόπο αυτό, πολλές βλάβες μπορούν να αναχαιτιστούν και κάποιες να υποστραφούν (όπως η υπερτροφία στην καρδιά).

Κεφαλαλγία και υπέρταση: ποια η πραγματική τους σχέση;

Αντίθετα με την επικρατούσα αντίληψη, η υπέρταση δε φέρνει πονοκέφαλο. Κατά κανόνα, η δυσφορία και ο πόνος έχουν ως αποτέλεσμα την άνοδο της πίεσης. Έτσι η πίεση, όταν υπάρχει πονοκέφαλος, μπορεί να είναι αυξημένη, αλλά η πίεση δεν είναι η αιτία του πονοκεφάλου, αλλά το αποτέλεσμά του.

Η ρινορραγία οφείλεται κατά κανόνα στην αυξημένη πίεση;

Όχι. Μπορεί να συνυπάρχει αυξημένη πίεση κατά τη διάρκεια μιας ρινορραγίας, αυτή όμως οφείλεται στην ανησυχία. Η πίεση επανέρχεται στο φυσιολογικό, όταν η αιμορραγία σταματήσει.

Με ποιο τύπο πιεσομέτρου μπορώ να μετρώ αξιόπιστα την πίεσή μου στο σπίτι;

Στην αγορά κυκλοφορούν κυρίως 3 τύποι πιεσομέτρων:

• Τα υδραργυρικά. Είναι τα πιο αξιόπιστα, αλλά αποσύρονται για περιβαλλοντικούς λόγους (ο υδράργυρος απαγορεύεται από τις ιατρικές συσκευές στην Ευρωπαϊκή Ένωση).
• Τα μεταλλικά (με βελόνα) τα οποία μετά από ένα χρονικό διάστημα χρειάζονται επανέλεγχο (βαθμονόμηση-calibration) για την αξιοπιστία τους.
• Τα ηλεκτρονικά. Τα τελευταία χρόνια η αξιοπιστία τους έχει τελειοποιηθεί, ενώ υπάρχει πια και ευρέως αποδεκτή διαδικασία ελέγχου και αξιολόγησής τους. Διατίθενται σε μεγάλη ποικιλία με διαφορετικά χαρακτηριστικά (μνήμες, μέσος όρος πολλαπλών μετρήσεων, σύνδεση με ηλεκτρονικό υπολογιστή) και κόστος.

Τα υδραργυρικά και τα μεταλλικά απαιτούν χρήση ακουστικών, εκπαίδευση και εξοικείωση με τη διαδικασία μέτρησης. Για τους λόγους αυτούς, προτείνονται πιστοποιημένα ηλεκτρονικά πιεσόμετρα.

Ο εξεταζόμενος πρέπει να γνωρίζει πως τα ηλεκτρονικά πιεσόμετρα μπορεί να αδυνατούν να μετρήσουν σωστά σε αρρυθμίες, όπως η κολπική μαρμαρυγή.

Μπορείτε να δείτε τον κατάλογο των πιστοποιημένων ηλεκτρονικών πιεσομέτρων:

http://www.dableducational.org/sphygmomanometers/devices_2_sbpm.html#ArmTable

Επίσης, μπορείτε να συζητήσετε για την επιλογή του ηλεκτρονικού σας πιεσομέτρου με το γιατρό σας, με την προϋπόθεση πως εκείνος είναι εξοικειωμένος με τις ιδιαιτερότητες των διαφόρων τύπων πιεσομέτρων.

Πηγές: Stergiou GS, Jaenecke B, Giovas PP, Chang A, Chung-Yueh Y, Tan TM. A tool for reliable self-home blood pressure monitoring designed according to the European Society of Hypertension recommendations: the Microlife WatchBP Home monitor. Blood Press Monit. 2007 Apr;12(2):127-31.      Stergiou GS, Giovas PP, Gkinos CP, Patouras JD. Validation of the Microlife WatchBP Home device for self home blood pressure measurement according to the International Protocol. Blood Press Monit. 2007 Jun;12(3):185-8.        Stergiou GS, Giovas PP, Gkinos CP, Tzamouranis DG. Validation of the A&D UM-101 professional hybrid device for office blood pressure measurement according to the International Protocol. Blood Press Monit. 2008 Feb;13(1):37-42.

Έχει σημασία τι ηλεκτρονικό πιεσόμετρο χρησιμοποιώ, καρπού ή βραχίονα;

Τα ηλεκτρονικά πιεσόμετρα καρπού μπορεί να είναι πιο εύχρηστα στην τοποθέτηση, αλλά μειονεκτούν γιατί δεν εξασφαλίζουν την ίδια ακρίβεια στη μέτρηση με αυτά του βραχίονα.

Έτσι τα πιεσόμετρα βραχίονα συνιστώνται.

Πηγή: Stergiou GS, Christodoulakis GR, Nasothimiou EG, Giovas PP, Kalogeropoulos PG. Can validated wrist devices with position sensors replace arm devices for self-home blood pressure monitoring? A randomized crossover trial using ambulatory monitoring as reference. Am J Hypertens. 2008 Jul;21(7):753-8.

Τι πρέπει να γνωρίζετε για τη σωστή μέτρηση της πίεσης στο σπίτι με ηλεκτρονικό πιεσόμετρο βραχίονα;

Μπορείτε να συμβάλλετε στη σωστή διάγνωση και την παρακολούθηση της υπέρτασης, μετρώντας την πίεσή σας στο σπίτι.

• Μετρήστε δύο φορές το πρωί (πριν τα φάρμακα) και δύο το βράδυ (συνολικά 4 μετρήσεις την ημέρα) για μία εβδομάδα.
• Τουλάχιστον μισή ώρα πριν τη μέτρηση, αποφύγετε καφέ, γεύμα και κάπνισμα.
• Πριν να μετρήσετε, παραμείνετε σε καθιστή θέση για περίπου 5 λεπτά.
• Ακουμπήστε την πλάτη σας στη ράχη της καρέκλας με το χέρι σας χαλαρό σε σταθερή επιφάνεια (π.χ. τραπέζι). Τα πόδια σας πρέπει να ακουμπούν στο πάτωμα (όχι σταυροπόδι).
• Εφαρμόστε καλά την περιχειρίδα απευθείας πάνω στο μπράτσο (όχι πάνω από το μανίκι), περίπου στο ύψος της καρδιάς και 2 -3 εκατοστά πάνω από τον αγκώνα. Αν το μανίκι σας σφίγγει, πρέπει να το βγάλετε.
• Πατήστε το κουμπί ενεργοποίησης του πιεσομέτρου. Μη μιλάτε και μην κινείτε το χέρι μέχρι το τέλος των μετρήσεων.
• Μετά την πρώτη μέτρηση, μη βγάλετε την περιχειρίδα. Περιμένετε ένα λεπτό και επαναλάβετε τη μέτρηση.

Τι πρέπει να γνωρίζετε για τη σωστή μέτρηση της πίεσης στο σπίτι με υδραργυρικό ή μεταλλικό πιεσόμετρο;

• Και με τους δύο αυτούς τύπους πιεσομέτρου, απαιτείται η χρήση ακουστικών.
• Μετρήστε δύο φορές το πρωί (πριν τα φάρμακα) και δύο το βράδυ (συνολικά 4 μετρήσεις την ημέρα), για μία εβδομάδα.
• Τουλάχιστον μισή ώρα πριν τη μέτρηση, αποφύγετε καφέ, γεύμα και κάπνισμα.
• Πριν να μετρήσετε, παραμείνετε σε καθιστή θέση για περίπου 5 λεπτά.
• Ακουμπήστε την πλάτη σας στη ράχη της καρέκλας με το χέρι σας χαλαρό σε σταθερή επιφάνεια (π.χ. τραπέζι). Τα πόδια σας πρέπει να ακουμπούν στο πάτωμα (όχι σταυροπόδι).
• Εφαρμόστε καλά την περιχειρίδα απευθείας πάνω στο μπράτσο (όχι πάνω από το μανίκι), περίπου στο ύψος της καρδιάς και 2 -3 εκατοστά πάνω από τον αγκώνα. Αν το μανίκι σας σφίγγει, πρέπει να το βγάλετε. Ακουμπήστε το στηθοσκόπιο στον αγώνα και λίγο προς τα μέσα.
• Φουσκώνετε το πιεσόμετρο μέχρι το 200-220 mmHg. Ξεφουσκώνετε αργά, ιδιαίτερα αν ο εξεταζόμενος έχει χαμηλό αριθμό σφύξεων.
• Ο πρώτος ήχος των σφύξεων, αντιστοιχεί η τιμή της συστολικής πίεσης. Όπου εξαφανιστεί αυτή η ακολουθία των σφύξεων, αντιστοιχεί η τιμή της διαστολικής.
• Περιμένετε ένα λεπτό και επαναλάβετε τη μέτρηση για δεύτερη φορά.

Έχει σημασία με ποια περιχειρίδα μετρώ την πίεσή μου;

Βέβαια! Πρέπει να αντιστοιχεί στην περίμετρο βραχίονα (τη μετράμε περίπου στο μέσο του μπράτσου σας). Κάθε περιχειρίδα γράφει σε πιο εύρος αντιστοιχεί (π.χ. για 22-32 cm περίμετρο). Είναι κάτι σαν το νούμερο των ρούχων μας: πρέπει να βρείτε αυτή που σας αντιστοιχεί. Εάν μετρηθείτε με μικρότερη περιχειρίδα, η πίεση υπερεκτιμάται και θα φανεί ψευδώς πως έχετε μεγαλύτερη πίεση από την πραγματική. Το αντίθετο θα συμβεί εάν μετρηθείτε με μεγαλύτερη περιχειρίδα.

Το σκόρδο και τα πορτοκάλια επηρεάζουν την πίεση;

Το σκόρδο επηρεάζει θετικά τη ρύθμιση της πίεσης, χάρη στην αλικίνη που περιέχει, η οποία προκαλεί διαστολή των αγγείων και επομένως μειώνει την αρτηριακή πίεση. Ωστόσο, πρέπει να υπογραμμιστεί, πως για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα, απαιτείται κατανάλωση πολύ μεγάλης ποσότητας. Έτσι, στις συνήθεις ποσότητες, εκτιμάται πως το αποτέλεσμα του σκόρδου δεν είναι σημαντικό. Υπάρχουν επίσης κάποιες ενδείξεις πως μπορεί να βελτιώνει την ελαστικότητα της αορτής, το οποίο είναι επίσης επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Συμπερασματικά, δεν υπάρχουν ασφαλή συμπεράσματα για την ευεργετική του δράση.

Η κατανάλωση πορτοκαλιών δεν αυξάνει την πίεση, σε αντίθεση με την ευρέως διαδεδομένη άποψη.

Τι είναι το μεταβολικό σύνδρομο;

Το μεταβολικό σύνδρομο είναι ένα παζλ διαταραχών, που αποτελείται από διάφορα επιμέρους κομμάτια: την παχυσαρκία κεντρικού τύπου, την αυξημένη αρτηριακή πίεση, το αυξημένο επίπεδο γλυκόζης νηστείας και τη διαταραχή των λιπιδίων. Η κοινή διαταραχή που υποκρύπτεται κάτω από το μεταβολικό σύνδρομο είναι η «αντίσταση των ιστών στην ινσουλίνη». Για τη διάγνωσή του έχουν τεθεί 5 βασικά κριτήρια, εκ των οποίων πρέπει να πληρούνται τουλάχιστον τα 3 για να τεθεί η διάγνωση. Αυτά είναι:

1)    Περίμετρος μέσης >102 cm στους άνδρες και >98 cm στις γυναίκες. Η ύπαρξη αυτού του κριτηρίου είναι απαραίτητη για τη διάγνωση (δηλαδή ακόμη και αν υπάρχουν τα άλλα τέσσερα, απουσία της αυξημένης περιμέτρου μέσης, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για μεταβολικό σύνδρομο).

2)    Αυξημένα επίπεδα γλυκόζης νηστείας >100 mg/dl.

3)    Χαμηλά επίπεδα της «καλής» χοληστερίνης HDL <40mg/dl στους άνδρες και <50 mg/dl στις γυναίκες.

4)    Αυξημένες τιμές τριγλυκεριδίων >150 mg/dl

5)    Τιμές αρτηριακής πίεσης για τη συστολική και τη διαστολική >130 / 85 mmHg αντίστοιχα.

Το μεταβολικό σύνδρομο δεν έχει συμπτώματα, είναι όμως σημαντικό να εντοπιστεί εγκαίρως, μια και η παρουσία του σχετίζεται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Φαίνεται πως τόσο γενετικοί παράγοντες, όσο και ο τρόπος ζωής παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνισή του. Η συχνότητά του αυξάνει και σε νέους ανθρώπους.

Για την αντιμετώπισή του, απαιτείται καλή συνεργασία με το ιατρό, ώστε να σχεδιαστεί ένα εξατομικευμένο πλάνο φροντίδας που περιλαμβάνει αυξημένη φυσική δραστηριότητα – άσκηση, διακοπή καπνίσματος, παρακολούθηση αρτηριακής της πίεσης και των λιπιδίων, εξατομικευμένες διατροφικές και θεραπευτικές παρεμβάσεις.  

Ποιο ρόλο παίζει η άσκηση στην υπέρταση;

Σημαντικότατο: Εκτός των ευρέως γνωστών ευεργετικών επιδράσεων της άσκησης, ερευνητικές εργασίες δείχνουν πως η σωστά σχεδιασμένη και εξατομικευμένη άσκηση στους υπερτασικούς, συνδράμει το αντιϋπερτασικό αποτέλεσμα των φαρμάκων.

Παρά την παροδική αύξηση της πίεσης κατά τη διάρκεια της άσκησης, όσοι υπερτασικοί ασκούνται σωστά, φαίνεται πως επιτυγχάνουν μείωση του μέσου όρου της αρτηριακής πίεσης μέσα στο 24ωρο. Έτσι, η άσκηση και η απώλεια σωματικού βάρους, μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στη ρύθμιση ενός υπερτασικού.

Ποιες εξετάσεις χρειάζεται να κάνει κάποιος με υποψία αρτηριακής υπέρτασης;

Το πρώτο βήμα είναι να διαπιστωθεί εάν πρόκειται για πραγματική αύξηση της πίεσης. Γι’ αυτό απαιτούνται τις περισσότερες φορές 3 επισκέψεις στο ιατρείο, ορθή μέτρηση πίεσης στο σπίτι βάσει συγκεκριμένου προγράμματος για 7 ημέρες και σε κάποιες περιπτώσεις, τοποθέτηση 24ωρης καταγραφής.

Αν διαπιστωθεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης, απαιτείται έλεγχος για να διαπιστωθεί κατά πόσο έχουν επηρεαστεί αρνητικά κάποια όργανα που αποτελούν στόχους της υπέρτασης. Έτσι, συνήθως απαιτούνται:

• Ηλεκτροκαρδιογράφημα και υπερηχογράφημα καρδιάς
• Βυθοσκόπηση οφθαλμών
• Αιματολογικές εξετάσεις
• Εξετάσεις ούρων
• Σε κάποιες περιπτώσεις υπερηχογραφικός έλεγχος καρωτίδων

Αν υπάρχει υποψία δευτεροπαθούς υπέρτασης (δηλαδή υποψία πως η αυξημένη πίεση προκαλείται κάποιο άλλο αίτιο και δεν είναι «ιδιοπαθής»), τότε θα απαιτηθεί πιο ενδελεχής και εξειδικευμένος έλεγχος.

Παίζει ρόλο η διατροφή στην υπέρταση;

Σημαντικότατο. Μία δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε αλάτι και πλούσια σε κάλιο και ασβέστιο, εμπλουτισμένη με πολλά φρούτα, λαχανικά και γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά. Αν υπάρχουν περιττά κιλά, τότε η διατροφολογική συνδρομή αποκτά ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα.

Υπάρχει συγκεκριμένη διατροφή που μπορεί να συμβάλει στη θεραπεία της υπέρτασης;

Η δίαιτα που σήμερα ξεχωρίζει και θεωρείται ως η πιο αποτελεσματική στη μείωση της Υπέρτασης είναι η δίαιτα DASH. Ουσιαστικά, η δίαιτα αυτή, η οποία εφαρμόστηκε πειραματικά με μεγάλη επιτυχία, συνδυάζει αρκετούς από τους παράγοντες που επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση, όπως είναι η πρόσληψη καλίου και το είδος των λιπαρών οξέων που προσλαμβάνουμε μέσω της διατροφής. Έτσι, στην DASH προτείνεται μεγάλη αύξηση στην κατανάλωση ωμών φρούτων και λαχανικών,  αύξηση στην κατανάλωση γαλακτοκομικών χαμηλών σε λιπαρά, μείωση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος, ζωικού λίπους, ζάχαρης και αναψυκτικών. Τροφές που προτιμώνται περιλαμβάνουν το ψάρι, τα πουλερικά, τα δημητριακά και τους ξηρούς καρπούς (ανάλατους).

Ποιος ο ρόλος του αλατιού στη ρύθμιση της πίεσης;

Είναι σημαντικός, αλλά ο περιορισμός του αλατιού δεν έχει το ίδιο ευεργετικό αποτέλεσμα σε όλους τους υπερτασικούς. Κι αυτό, γιατί ορισμένοι είναι πιο «νατριοευαίσθητοι» και άλλοι όχι. Επειδή όμως για τη διαπίστωση αυτή απαιτούνται περίπλοκες εξετάσεις, ενώ παράλληλα όλοι οι υπερτασικοί θα ωφεληθούν από τη μείωση του αλατιού, συνιστάται σε όλους ο περιορισμός του. Να σημειωθεί, πως με αυτό τον τρόπο υποβοηθάται και η δράση των αντιϋπερτασικών φαρμάκων.

Υπάρχουν τρόφιμα που περιέχουν «κρυφό αλάτι»;

Όπως έχει αποδειχτεί επιστημονικά η μείωση της πρόσληψης αλατιού μειώνει την αρτηριακή πίεση, και η επίδραση αυτή είναι μεγαλύτερη σε όσους έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση. Σύμφωνα με τις διεθνείς συστάσεις ασθενείς με υπέρταση πρέπει να λαμβάνουν μέχρι 4-6 g  αλατιού την ημέρα, δηλαδή 1500-2300 mg νατρίου. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορούν να προσθέτουν αλάτι στο φαγητό τους κάθε μέρα, καθώς πολλά από τα τρόφιμα που καθημερινά καταναλώνουμε περιέχουν ήδη νάτριο, ενώ μερικά περιέχουν επιβαρυντικές ποσότητες νατρίου.

Tι είναι η άπνοια ύπνου και ποια η σχέση της με την αρτηριακή υπέρταση;

H άπνοια ύπνου οφείλεται στην απόφραξη των ανώτερων αεραγωγών κατά τη διάρκεια του ύπνου από τη γλωττίδα, γεγονός που εμποδίζει τη δίοδο αέρα προς τους πνεύμονες. Συσχετίζεται συχνά με υπέρταση, η οποία δεν μπορεί να ρυθμιστεί  επιτυχώς, εάν δεν αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της άπνοιας.

Το πιο εμφανές σύμπτωμα αυτής της κατάστασης είναι το ροχαλητό. Η εικόνα που έχουν τα κοντινά πρόσωπα του ασθενούς, είναι πως του κόβεται σχεδόν η ανάσα στον ύπνο του. Τελικά εκείνος ξυπνά ξαφνικά. Αυτός ο κύκλος μπορεί να επαναλαμβάνεται πολλές φορές μέσα στη νύκτα.

Το άτομο αναφέρει πως ο ύπνος δεν τον ξεκουράζει, ενώ όταν σηκωθεί νιώθει κουρασμένος. Η ημερήσια υπνηλία μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονη και να γίνεται επικίνδυνη κατά τη διάρκεια της οδήγησης ή του χειρισμού μηχανημάτων. 

Η αποφρακτική άπνοια στον ύπνο επίσης συσχετίζεται με διαταραχές μνήμης, μειωμένη προσοχή και  ευερεθιστότητα. Ο τυπικός ασθενής είναι ένα παχύσαρκο άτομο με αρτηριακή υπέρταση.

Η διερεύνηση του συνδρόμου άπνοιας γίνεται με διάφορες εξετάσεις διαλογής (screening), αλλά η ασφαλής διάγνωση τίθεται με «μελέτη ύπνου» σε ειδικά εξοπλισμένα εργαστήρια, όπου εξεταζόμενος κοιμάται και παρακολουθούνται ποικίλες παράμετροι.

Περίπου ένας στους 3 παχύσαρκους υπερτασικούς παρουσιάζει άπνοια κατά τον ύπνο, η οποία σε κάποιες περιπτώσεις αμβλύνεται με την απώλεια βάρους. Πιο δύσκολες περιπτώσεις αντιμετωπίζονται με ειδικά μηχανήματα χορήγησης αέρα με ειδικές συνθήκες κατά τον ύπνο (μέσω μάσκας).

Η αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης από ειδικό είναι επιβεβλημένη, αφού συσχετίζεται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Σημαντική μπορεί να είναι και η συνδρομή διατροφολόγου προς την κατεύθυνση της απώλειας βάρους.

Πώς πρέπει να αντιδρά ένας υπερτασικός που αντιλαμβάνεται πως η αρτηριακή του πίεση ξαφνικά έχει ανέβει σημαντικά;  Πρέπει να λάβει υπογλώσσια σκευάσματα για τη μείωση της πίεσης;

Χρυσός κανόνας αποτελεί η ψύχραιμη αντιμετώπιση. Ο χειρότερος σύμβουλος είναι ο πανικός.

Αυτή η μεγάλη αύξηση σε τυχαία μέτρηση ενδέχεται να πηγάζει από κάποια άλλη σωματική (π.χ. πονοκέφαλος) ή συναισθηματική αιτία (στρες). Πρέπει να έχουμε υπόψη μας πως η αντίληψη ότι η απότομη άνοδος της πίεσης συνεπάγεται αυξημένο κίνδυνο εγκεφαλικού, είναι εντελώς εσφαλμένη.

Επίσης λανθασμένη και εξαιρετικά επικίνδυνη είναι η χορήγηση υπογλώσσιων χαπιών για την ταχεία πτώση της πίεσης σαν «επείγουσα» αντιμετώπιση. Πρέπει πάντα να θυμόμαστε πως ακριβώς αυτή η απότομη πτώση της πίεσης με το υπογλώσσιο, είναι που μπορεί να προκαλέσει μείωση παροχής αίματος με επακόλουθο έμφραγμα ή εγκεφαλικό. Συμπερασματικά, τα υπογλώσσια φάρμακα δεν έχουν θέση στην αντιμετώπιση της υπέρτασης, ενώ είναι κατάλληλα για την αγωγή της στηθάγχης.

Επείγουσα αντιμετώπιση αυξημένης πίεσης γίνεται μόνο σε νοσοκομείο, αλλά αυτές οι περιπτώσεις είναι σπανιότατες (και εκτός της πολύ αυξημένης πίεσης, υπάρχει στηθάγχη, δύσπνοια κ.ά.).

Η σωστή αντιϋπερτασική αγωγή είναι συνεχής και δεν μεταβάλλεται σε καθημερινή βάση, ανάλογα με τις μετρήσεις. Είναι λανθασμένη τακτική η απόφαση της ημερήσιας αγωγής, σύμφωνα με τις σημερινές τιμές αρτηριακής πίεσης.

Υπάρχει υπέρταση στην κύηση;

Βεβαίως.

Τη συναντάμε στο 6-7% των κυήσεων.

Μπορεί να αφορά προϋπάρχουσα υπέρταση ή μπορεί να εμφανιστεί μετά την 20ή εβδομάδα ως υπέρταση κύησης (εάν υπάρχει και λευκωματουρία, μιλάμε για προεκλαμψία).

Χρειάζεται στενή παρακολούθηση από ειδικούς και εάν είναι σοβαρή, απαιτείται αγωγή, μια και συσχετίζεται με μεγαλύτερο κίνδυνο πρώιμου τοκετού, καθυστερημένης ανάπτυξης εμβρύου και άλλων επιπλοκών.

Τέλος, γυναίκες με υπέρταση που λαμβάνουν κάποιες κατηγορίες αντιϋπερτασικών φαρμάκων («φάρμακα του άξονα ρενίνης-αγγειοτασίνης-αλδοστερόνης»), θα χρειαστεί να διακόψουν ή να τροποποιήσουν την αγωγή τους με άλλη κατηγορία αντιϋπερτασικών, μια και πολλά αντιϋπερτασικά φάρμακα αντενδείκνυνται στην κύηση.

Ποιο ρόλο παίζει η απώλεια βάρους στη ρύθμιση της υπέρτασης;

Πολύ σημαντικό, αφού είναι ο καλύτερος σύμμαχος για τη ρύθμιση της πίεσης με μη φαρμακευτικά μέσα.

Μία μικρή ελάττωση του βάρους μπορεί να ρυθμίσει το επίπεδο της αρτηριακής πίεσης χωρίς φάρμακα, σε όσους έχουν οριακή υπέρταση. Ακόμη και όσοι τελικά χρειάζονται φαρμακευτική αγωγή, θα τη λάβουν σε μικρότερες δόσεις, αν επιτύχουν μείωση του βάρους.

Τέλος, η ελάττωση του σωματικού βάρους λειτουργεί προστατευτικά  και για άλλους κινδύνους, όπως ο σακχαρώδης διαβάτης και η υπερλιπιδαιμία.

Υπάρχουν φάρμακα που ανεβάζουν την πίεση;

Βεβαίως. Διάφορα αντιφλεγμονώδη χάπια (όπως αυτά που συνταγογραφούνται για τους πόνους των αρθρώσεων), σκευάσματα που περιέχουν κορτιζόνη, κάποια κολλύρια για τα μάτια και ορισμένα σπρέυ για τη μύτη (όπως αυτά που συνιστώνται για τη ρινική συμφόρηση), μπορούν να αυξήσουν την πίεση, και μάλιστα σε σημαντικό βαθμό. Το πόσο θα ανέβει η πίεση, εξαρτάται από τον κάθε ασθενή ξεχωριστά και δεν μπορεί εκ των προτέρων να προβλεφθεί. Γι’ αυτό ο γιατρός πρέπει να γνωρίζει όλα τα φάρμακα που λαμβάνει ο υπερτασικός, ακόμη και τα πιο «αθώα», γιατί εκεί μπορεί να κρύβεται το μυστικό μιας απορρύθμισης της πίεσης.

Υπέρταση και αντισυλληπτικά: υπάρχει σχέση;

Τα αντισυλληπτικά θεωρούνται ένας επιβαρυντικός παράγοντας για εμφάνιση υπέρτασης σε παχύσαρκες γυναίκες με κληρονομικότητα, ενώ αντενδείκνυνται σε γυναίκες με σοβαρή υπέρταση.

Γιατί η υπέρταση εμφανίζεται σε κάποιες περιπτώσεις με την εμμηνόπαυση;

Υπέρταση και εμμηνόπαυση έχουν σχέση μεταξύ τους, γεγονός που οφείλεται στις ορμονικές μεταβολές που συντελλούνται στο γυναικείο σώμα εκείνη την περίοδο. Έτσι, είναι πολύ συχνό, γυναίκες που χαρακτηρίζονταν υποτασικές, να εμφανίσουν με την εμμηνόπαυση αρτηριακή υπέρταση. 

Υπάρχει δυνατότητα τηλεπαρακολούθησης της υπέρτασης από το σπίτι;

Ναι, σε κάποιες χώρες του εξωτερικού έχει αρχίσει σιγά-σιγά να υιοθετείται η εξ΄αποστάσεων παρακολούθηση, κυρίως με μετάδοση των μετρήσεων πίεσης στο σπίτι.

Πηγές:  Περικλής Γιόβας, Μαλαματένια Περδικούρη, Ουρανία Παπαζάχου, Δημήτρης Παπαδογιάννης «Η συμβολή της τηλεϊατρικής στην παρακολούθηση καρδιοπαθών και υπερτασικών» στο βιβλίο «Τηλεϊατρική στην Πράξη» (επιμέλεια Μ.Περδικούρη, Π.Γιόβας, Δ.Παπαδογιάννης)